.JPG)
.JPG)
Ogrlica "Crna golubica" (masa za modelovanje, akril; 50 cm)Autor: Nadica Janić
"Crno je suprotno belom, ali mu je po apsolutnoj vrednosti jednako. Kao i belo i crno možemo smestiti na obe strane hromatske lestvice, gde na jednoj strani označava granicu toplih boja, a na drugoj strani granicu hladnih boja. Prema tome da li se radi o mat ili sjajnoj boji crno izražava nepostojanje ili skup boja, negaciju ili sintezu boja.
1. Simboličko značenje najčešće se pridaje hladnom, negativnom vidu crnog. Kao negacija svih boja, povezuje se sa iskonskim tamama, sa prvobitnim neizdiferenciranim stanjem. U tom smislu podseća na značenje neutralnog, praznog belog i služi kao podloga analognim simboličkim slikama, kao što su konji smrti, čas beli, čas crni. Dok se u slikama sveta neutralno i htonsko belo povezuje sa osom istok-zapad, osom polazišta i mena, crno se povezuje sa osom sever-jug, osom apsolutne transcendencije polova. Prema tome gde smeštaju pakao i donji svet, za neke narode je crn sever, a za neke jug. Tako je sever crn za Asteke, Algonki Indijance i Kineze, jug je crn za Maje, a nadir, tj. osnovica ose sveta je crna za Pueblo Indijance.
2. Crno, smešteno sa donje strane sveta, izražava apsolutnu pasivnost, stanje potpune i nepromenljive smrti, između dve bele noći u kojima se, na njihovim bokovima, odvija prelaz iz noći u dan, i iz dana u noć. Crnom bojom se, kao i belom izražava tugovanje za mrtvima, ali je crna žalost mučnija. U beloj žalosti ima nečeg mesijanskog. Ona nagoveštava da je odsustvo privremeno, da se praznina mora ispuniti. To je žalost za bogovima i kraljevima koji će se neizbežno ponovo roditi: "Kralj je mrtav, živeo kralj!" To pristaje fancuskom dvoru na kojem se žalilo u belom. Moglo bi se reći da je tugovanje u crnini beznadežno. "Kao nekakvo ništa bez mogućnosti, kao mrtvo ništa nakon smrti sunca, kao večna tišina, bez budućnosti, čak i bez nade u budućnost, odjekuje crno iznutra", piše Kandinski. U crnom se tuguje zbog konačnog gubitka, pada u Ništavilo iz kojega nema povratka: prema zoroastrizmu, Adam i Eva, koje je zaveo Ahriman, isterani su iz raja obučeni u crno. Crno je boja kazne i odricanja od ovog sveta taštine; zato se u hrišćanstvu i islamu vera objavljuje crnim mantijama. Crna tunika Mavlevija, derviša okretača predstavlja nadgrobni kamen. Kad je derviš odloži da bi započeo svoj omamljujući ples, obuče belu haljinu koja simbolizuje njegovo novo rođenje u božanskome, tj. Istinsku Stvarnost: u međuvremenu odjekuju i trube suda. U Egiptu, prema Horapolonu, crna golubica je bila hijeroglif žene koja ostaje udovica do kraja života. Ta se crna golubica može smatrati za frustrirani eros i negirani život. Od grčke epopeje do Tristana je poznato da brod sa crnim jedrima izražava zlu sudbinu.
3. Ali htonski svet, donja strana vidljive stvarnosti, jeste i trbuh zemlje u kojem se obnavlja dnevni svet. Ta crna boja, na Zapadu boja tuge, u početku je bila simbol plodnosti, na primer u starom Egiptu i Severnoj Africi: boja plodne zemlje i oblaka punih kiša. Htonski svet je crn kao duboke vode, jer sadrži kapital latentnog života, jer je veliko skladište svega i svačega: za Homera je okean crn. Velike boginje plodnosti, pradavne boginje majke, često su crne zbog htonskog porekla: tako crne Device ispraćaju Izide, Atone, Demetre i Kibele, crne Afrodite. Prema Portalu, Orfej kaže: Opevaću noć, majku bogova i ljudi, poreklo svega stvorenog, a nazvaćemo je Venera. Crno pokriva trbuh sveta gde u velikoj plodonosnoj tami deluje crvena boja vatre i krvi, simbol životne snage. Zbog toga se crveno i crno često suprotstavljaju na osi sever-jug, ili se, što izlazi na isto, crveno i crno pojavljuju kao dva saputnika, kako napomije Ž. Sustel kada govori o slici sveta Asteka. Zato su i Dioskuri na jednoj grčkoj posudi koju opisuje Portal, prikazani kako jašu dva konja, jedan crnog a drugi crvenog, dok je na drugoj posudi, koju opisuje isti autor, prikazan veliki etrurski psihopomp Kamilo čije je telo crveno, ali su mu krila, cipele i tunika crni.
4. Značajne su boje Smrti 13. arkane tarota. Ta inicijacijska Smrt koja najavljuje pravo rođenje, crvenom kosom kosi pejzaž vidljive stvarnosti i prolaznih iluzija, dok je sam pejzaž crn. Oruđe Smrti predstavlja životnu snagu, a žrtva je ništavilo: koseći varljivi život, 13. arkana priprema pristup pravom životu. Simbolizam broja potrvđuje simbolizam boje; trinaest dolazi iza dvanaest, brojke dovršenog ciklusa, i uvodi u novo, započinje obnovu.
5. U heraldici se za crno kaže pesak, što upućuje na srodnost sa neplodnom zemljom koja se obično prikazuje okerom koji je ponekad zamena za crnu boju: upravo u takvoj žutoj boji zemlje ili peska zamišljaju neki ameroindijanski narodi, Tibetanci i Kalmici, hladan zimski sever. Pesak u heraldici znači opreznost, mudrost i izdržljivost u tuzi i nevolji. Isto tako je poznati stih iz Pjesme nad pjesmama: "Crna sam, ali lepa, kćeri jerusalimske", prema tumačima Staroga zaveta, morao biti simbol velikog iskušenja. Možda ne samo to, jer sjajna i topla crna boja, dobijena iz crvene predstavlja zbir boja. Ona je za islamske mistike pravo božansko svetlo. Mevlana Džalal-od-din Rumi, osnivač derviškog reda Mevlevija, upoređuje etape unutrašnjeg razvoja Sufija do blaženstva sa hromatskom lestvicom ona počinje belim, koje predstavlja knjigu koranskog Zakona, polaznu, pasivnu vrednost, jer prethodi stupanju derviša na put usavršavanja. Završava crnim, prošavši kroz crveno: crno je po Mevlani apsolutna boja, rezultat svih drugih boja kojima se mistik uspinje kao stepenicama da bi dostigao najviši stepen ekstaze na kojem će mu se pojaviti Božanstvo i zabljesnuti ga. I tu je, dakle, sjajna crna boja jednaka beloj. Nema sumnje da se isto tako može protumačiti i sjajni crni kamen u Meki. Takvu crnu boju sa dubokom patinom crvenih odsjaja nalazimo i u Africi.
Spoj crnog i belog je hijerogamija; iz nje nastaje srednje sivo koje u hromatskoj sferi označava centralnu vrednost, to jest Čoveka.
6. Na Dalekom istoku, dvojstvo crnog i belog je, uopšteno govoreći, dvojstvo svetla i senke, dana i noći, znanja i neznanja, jina i janga. U indijskom svetu to je dvojstvo težnji tamas (silazne i disperzivne) i satva (uzlazne i kohezivne), ili opet dve kaste šudra i bramana (belo je obično boja sveštenstva). Ipak, Šiva (tamas) je beo, a Višnu (satva) crn, što se u tekstovima objašnjava međuzavisnošću suprotnosti, ali naročito time što spoljašnje izlaganje belog principa izgleda crno, i obrnuto, kao što je obrnut i njegov odraz na ogledalu voda.
Crno uopšte je boja pramaterije (Prakriti), materia prima, prvobitnog neizdiferenciranog stanja, iskonskoga haosa, donjih voda, severa i smrti: od hermetičkog nigreda do indijskog, kineskog i japanskog simbolizma (pri tom se ne suprotstavlja uvek belom, nego, na primer u Kini, žutom ili crvenom). Kao takvo je mračno i nečisto, ali je, sa druge strane, i nadmoćan sibmol neobjavljenog i prvobitnog devičanstva: na to značenje se nadovezuje simbolizam srednjovekovnih crnih Devica, a i boginje Kali koja je crna jer raspršene oblike i boje ponovo spaja u bezoblično. U Bhagavad Giti besmrtni Krišna je crn, a smrtni Arjuna je beo, prvi je slika sveopšteg Ja, a drugi pojedinačnog Ja. Njima se ovde pridružuje i simbolizam Višnua i Šive. Posvećeni u hinduističku veru sedi na koži sa crnim i belim dlakama koja opet označava neobjavljeno i objavljeno. Genon u isti okvir stavlja simbolizam etiopijskih crnih lica, kaldejskih crnih glava i kineskih kien-čeu, te kemi, egipatsku crnu zemlju, jer u svim tim izrazima crno svakako ima značenje centralnog i prvobitnog, objavljenog koje zrači iz središta belog kao svetlost.
7. Hermetička crna mena, koja znači smrt i povratak u bezoblični haos, teži beloj meni, i konačno crvenoj meni duhovnog osobođenja. Simbolička embriologija taoizma uzdiže vlažno načelo tama bezdana da bi ga sjedinila sa vatrenim načelom kako bi procvetao zlatni cvet: zlato je belo."
Priredila: Nadica Janić
Literatura:
J.Chevalier - A.Gheerbrant, REČNIK SIMBOLA
6. Na Dalekom istoku, dvojstvo crnog i belog je, uopšteno govoreći, dvojstvo svetla i senke, dana i noći, znanja i neznanja, jina i janga. U indijskom svetu to je dvojstvo težnji tamas (silazne i disperzivne) i satva (uzlazne i kohezivne), ili opet dve kaste šudra i bramana (belo je obično boja sveštenstva). Ipak, Šiva (tamas) je beo, a Višnu (satva) crn, što se u tekstovima objašnjava međuzavisnošću suprotnosti, ali naročito time što spoljašnje izlaganje belog principa izgleda crno, i obrnuto, kao što je obrnut i njegov odraz na ogledalu voda.
Crno uopšte je boja pramaterije (Prakriti), materia prima, prvobitnog neizdiferenciranog stanja, iskonskoga haosa, donjih voda, severa i smrti: od hermetičkog nigreda do indijskog, kineskog i japanskog simbolizma (pri tom se ne suprotstavlja uvek belom, nego, na primer u Kini, žutom ili crvenom). Kao takvo je mračno i nečisto, ali je, sa druge strane, i nadmoćan sibmol neobjavljenog i prvobitnog devičanstva: na to značenje se nadovezuje simbolizam srednjovekovnih crnih Devica, a i boginje Kali koja je crna jer raspršene oblike i boje ponovo spaja u bezoblično. U Bhagavad Giti besmrtni Krišna je crn, a smrtni Arjuna je beo, prvi je slika sveopšteg Ja, a drugi pojedinačnog Ja. Njima se ovde pridružuje i simbolizam Višnua i Šive. Posvećeni u hinduističku veru sedi na koži sa crnim i belim dlakama koja opet označava neobjavljeno i objavljeno. Genon u isti okvir stavlja simbolizam etiopijskih crnih lica, kaldejskih crnih glava i kineskih kien-čeu, te kemi, egipatsku crnu zemlju, jer u svim tim izrazima crno svakako ima značenje centralnog i prvobitnog, objavljenog koje zrači iz središta belog kao svetlost.
7. Hermetička crna mena, koja znači smrt i povratak u bezoblični haos, teži beloj meni, i konačno crvenoj meni duhovnog osobođenja. Simbolička embriologija taoizma uzdiže vlažno načelo tama bezdana da bi ga sjedinila sa vatrenim načelom kako bi procvetao zlatni cvet: zlato je belo."
Priredila: Nadica Janić
Literatura:
J.Chevalier - A.Gheerbrant, REČNIK SIMBOLA
Нема коментара:
Постави коментар